De positie van zelfstandigen blijft onderwerp van discussie in politiek Den Haag. Twee wetsvoorstellen staan centraal: de Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties (VBAR) en de alternatieve Zelfstandigenwet, een initiatief van de VVD, D66, CDA en SGP. Beide voorstellen beogen schijnzelfstandigheid tegen te gaan, maar verschillen aanzienlijk in aanpak. Dit artikel zet de belangrijkste punten van de Zelfstandigenwet op een rij en plaatst deze in de context van het debat rond de VBAR.

Het wetsvoorstel VBAR richt zich op het verduidelijken van arbeidsrelaties op basis van jurisprudentie. Ondanks enkele aanpassingen, onder andere na de Uber-uitspraak van de Hoge Raad, blijft de kritiek bestaan dat de VBAR onvoldoende onderscheid maakt tussen echte en onechte zelfstandigen.
Daartegenover staat de Zelfstandigenwet, die is gebaseerd op het Belgische model. Dit voorstel biedt een positief toetsingskader dat zelfstandigheid juridisch verankert. Niet alleen om schijnzelfstandigheid tegen te gaan, maar ook om echte zelfstandigen te beschermen en te erkennen. Hiermee zou de Zelfstandigenwet de VBAR deels kunnen vervangen.

De Zelfstandigenwet bestaat uit een toetsingskader met drie toetsen die gezamenlijk bepalen of iemand als zelfstandige beschouwd kan worden.

De drie toetsen voor juridische duidelijkheid:

Deze toets beoordeelt of iemand economisch gezien zelfstandig is. Er wordt gekeken of iemand zich naar buiten toe gedraagt als ondernemer.

Daarbij spelen de volgende criteria een rol:

Met name extern ondernemerschap (punt 3) vraagt om verdere duiding. Het wetsvoorstel omschrijft dit als het naar buiten toe zichtbaar zijn als ondernemer.

De manier waarop dit gebeurt, kan verschillen per persoon.

Indicatoren hiervoor zijn:

Deze elementen worden in samenhang beoordeeld en vormen samen een beeld van het ondernemerschap zoals bedoeld binnen de zelfstandigentoets.

Deze toets beoordeelt de feitelijke samenwerking en of er belemmeringen bestaan om als zelfstandige te werken.

Daarbij wordt gekeken naar de volgende vier elementen:

Een positieve beoordeling op deze vier punten ondersteunt de kwalificatie van de werkrelatie als een overeenkomst van opdracht. Indien één of meerdere elementen nadrukkelijk wél aanwezig zijn, kan dit een aanwijzing zijn dat er feitelijk sprake is van een arbeidsovereenkomst.

Vooral de afwezigheid van hiërarchische controle is essentieel. Zelfstandig ondernemerschap veronderstelt dat de opdrachtnemer niet onder directe aansturing of toezicht valt, zoals bij een werknemer.

Signalen van een gezagsverhouding zijn onder meer:

Het volgen van algemene kwaliteits- of veiligheidsinstructies wijst niet automatisch op een gezagsverhouding. Ook praktische afspraken over werkorganisatie kunnen passen binnen zelfstandig ondernemerschap, zolang er geen sprake is van directe aansturing. Zelfstandigen kunnen bovendien naast werknemers opereren zonder dat dit op zichzelf duidt op een dienstverband.

In sectoren waar sprake is van een verhoogd risico op schijnzelfstandigheid of moeilijk te kwalificeren werkrelaties, kan een sectoraal rechtsvermoeden worden ingevoerd. Dit houdt in dat – op basis van specifieke kenmerken van een sector – wordt vermoed dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst, tenzij het tegendeel blijkt uit de algemene werkrelatietoets.

Dit rechtsvermoeden wordt ingevoerd via een algemene maatregel van bestuur en geldt alleen voor sectoren waarin:

Voorbeelden uit België tonen aan dat dit effectief kan zijn. Daar geldt het rechtsvermoeden onder andere in de bouw, bewaking, vervoer, schoonmaak, land- en tuinbouw en platformwerk.

De Zelfstandigenwet biedt een potentieel krachtiger en duidelijker alternatief voor de VBAR. Waar de VBAR blijft hangen in juridische complexiteit, biedt dit initiatiefwetsvoorstel houvast en erkenning voor echte zelfstandigen.

Of de Zelfstandigenwet ook daadwerkelijk wordt aangenomen, is nog onzeker: de politieke verdeeldheid is groot.

In de tussentijd is het zaak voor intermediairs, opdrachtgevers en zzp’ers om voorbereid te zijn op beide scenario’s en hun werkrelaties kritisch tegen het licht te houden. Bij twijfel over mogelijke schijnzelfstandigheid biedt Interlancing de oplossing voor zzp’ers en opdrachtgevers.

Meer weten over de implicaties van de
voorgestelde wetgeving voor jouw situatie?

of bel: +31 (0)88 020 4450